ผู้ชายจำนวนไม่น้อยอาจมีภาวะเส้นเลือดขอดที่อัณฑะ (Varicocele) โดยไม่รู้ตัว ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญของภาวะมีบุตรยาก เนื่องจากส่งผลต่อการไหลเวียนเลือดและอุณหภูมิของอัณฑะ ทำให้การสร้างอสุจิผิดปกติ ซึ่งการเข้าใจภาวะเส้นเลือดขอดที่อัณฑะเกิดขึ้นได้อย่างไร ไปจนถึงวิธีป้องกัน และรักษา จะช่วยให้การวางแผนมีบุตรมีโอกาสประสบผลสำเร็จได้มากยิ่งขึ้น
เส้นเลือดขอดที่อัณฑะคืออะไร ?
เส้นเลือดขอดที่อัณฑะ (Varicocele) คือภาวะที่หลอดเลือดดำบริเวณถุงอัณฑะเกิดการโป่งพองหรือขยายตัวผิดปกติ ทำให้เลือดไหลเวียนย้อนกลับและคั่งอยู่ในหลอดเลือดบริเวณนั้น ส่งผลให้ความร้อนรอบอัณฑะสูงกว่าปกติ ซึ่งความร้อนที่เกิดขึ้นจะมีผลโดยตรงต่อการสร้างอสุจิ โดยภาวะนี้พบมากในผู้ชายช่วงอายุ 15-35 ปี และมีโอกาสเกิดที่ด้านซ้ายมากกว่าด้านขวา เนื่องจากโครงสร้างของหลอดเลือด
ภาวะเส้นเลือดขอดอัณฑะจึงถือเป็นสาเหตุของฝ่ายชายที่พบได้บ่อยในการประเมินคู่สมรสที่มีบุตรยาก
สาเหตุของเส้นเลือดขอดที่อัณฑะ
เส้นเลือดขอดอัณฑะมักค่อย ๆ เกิดขึ้น ซึ่งไม่ได้เป็นเพราะอุบัติเหตุ หรือเป็นอันตรายเฉียบพลัน ส่วนใหญ่มาจากสาเหตุ ดังนี้
ลิ้นในหลอดเลือดดำทำงานผิดปกติ
หน้าที่ของลิ้นหลอดเลือดคือป้องกันไม่ให้เลือดไหลย้อนกลับ แต่เมื่อทำงานผิดปกติ เลือดจะไหลย้อนลงมาและคั่งในบริเวณอัณฑะจนเกิดการโป่งพอง
ยืนนาน ออกแรงมาก หรือมีแรงดันในช่องท้องสูง
การยกของหนัก หรือต้องออกแรงเบ่งบ่อย เนื่องจากท้องผูกเรื้อรัง ไอเรื้อรัง รวมถึงการยืนนาน ๆ เพิ่มแรงดันภายในช่องท้องและส่งผลต่อการไหลเวียนเลือดบริเวณอัณฑะ
ปัจจัยทางพันธุกรรม
ผู้ที่มีโครงสร้างหลอดเลือดผิดปกติแต่กำเนิด หรือมีประวัติครอบครัวเกี่ยวกับเส้นเลือดขอด อาจเสี่ยงมากกว่าคนทั่วไป
เส้นเลือดขอดอัณฑะอันตรายหรือไม่ ?
แม้ภาวะนี้ จะไม่อันตรายถึงชีวิต แต่มักกระทบต่อระบบสืบพันธุ์ในระยะยาว โดยเฉพาะคุณภาพของอสุจิ ซึ่งเป็นปัจจัยหลักในการตั้งครรภ์ตามธรรมชาติ โดยผลกระทบที่พบได้มีดังนี้
- อัณฑะฝ่อหรือขนาดเล็กลง เกิดจากเลือดคั่ง ทำให้เนื้อเยื่ออัณฑะเสื่อมลงเรื่อย ๆ
- อุณหภูมิภายในอัณฑะสูงขึ้น ทำให้กระบวนการสร้างอสุจิเสียสมดุล
- เสี่ยงต่อการมีบุตรยาก ยิ่งพบช้า ปล่อยไว้นาน ยิ่งมีผลต่อคุณภาพของอสุจิระยะยาว
ดังนั้น ผู้ชายที่สงสัยว่าตัวเองมีอาการ เช่น เจ็บหน่วงบริเวณอัณฑะ รู้สึกเหมือนมีเส้นแข็ง ๆ ในถุงอัณฑะ หรือคลำเจอก้อนบริเวณอัณฑะ ควรได้รับการตรวจทันที
เส้นเลือดขอดที่อัณฑะ มีลูกได้หรือไม่ ?
ผู้ที่มีเส้นเลือดขอดอัณฑะยังสามารถมีลูกได้ แต่โอกาสอาจลดลงหากเกิดภาวะรุนแรง เนื่องจากส่งผลกระทบในเรื่องต่อไปนี้
- จำนวนอสุจิลดลง เลือดคั่งทำให้เซลล์ผลิตอสุจิทำงานผิดปกติ จำนวนอสุจิอาจลดลงจนกระทบต่อการปฏิสนธิ
- การเคลื่อนไหวของอสุจิลดลง ส่งผลให้อสุจิเคลื่อนที่ช้าหรืออ่อนแรง จึงเดินทางไปปฏิสนธิกับไข่ได้ยากขึ้น
- รูปร่างอสุจิผิดปกติ หรือสร้างไม่สมบูรณ์ ทำให้ไม่พร้อมต่อการปฏิสนธิ
- คุณภาพของอสุจิเสื่อมลงเรื่อย ๆ หากปล่อยไว้นาน อาจทำให้การฟื้นฟูคุณภาพอสุจิทำได้ยากขึ้น
วิธีการตรวจและแนวทางรักษาเส้นเลือดขอดที่อัณฑะ
สำหรับการตรวจวินิจฉัยเส้นเลือดขอดที่อัณฑะ และแนวทางการรักษามีดังต่อไปนี้
- การตรวจร่างกายและอัลตราซาวนด์ (Scrotal Ultrasound) โดยแพทย์จะตรวจคลำอัณฑะและใช้คลื่นเสียงตรวจหลอดเลือด เพื่อประเมินระดับความรุนแรง ขนาดหลอดเลือด และการไหลเวียนเลือด
- การรักษาด้วยยา ช่วยบรรเทาอาการปวดหรือเจ็บหน่วงได้ชั่วคราว แต่ไม่สามารถแก้ภาวะเส้นเลือดขอดได้
- การผ่าตัด Varicocelectomy เป็นวิธีรักษามาตรฐาน โดยแพทย์จะทำการผูกหรือปิดหลอดเลือดดำที่ผิดปกติ เพื่อป้องกันไม่ให้เลือดไหลย้อนกลับ หลังผ่าตัดจะสามารถมอบผลลัพธ์ ดังต่อไปนี้
- อุณหภูมิรอบอัณฑะลดลง
- การไหลเวียนเลือดดีขึ้น
- คุณภาพอสุจิปรับตัวดีขึ้นภายใน 3-6 เดือน
- เพิ่มโอกาสตั้งครรภ์ตามธรรมชาติหรือผ่านกระบวนการทำ IVF และ ICSI
ที่ BIC Clinic แพทย์ผู้ให้คำปรึกษาจะวางแผนการรักษาให้เหมาะกับสาเหตุของแต่ละราย พร้อมประเมินความจำเป็นของการผ่าตัด เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ตามที่คาดหวังสำหรับการวางแผนครอบครัว
การดูแลตัวเองเมื่อมีภาวะเส้นเลือดขอดที่อัณฑะ
แม้การรักษาทางการแพทย์จะเป็นหัวใจสำคัญ แต่การดูแลตัวเองก็ช่วยลดอาการและชะลอการเสื่อมของอสุจิได้ โดยมีวิธีการ ดังนี้
- หลีกเลี่ยงการยืนนาน หรือนั่งท่าเดิมนาน ๆ เพื่อป้องกันการคั่งของเลือด
- ออกกำลังกายพอเหมาะ เพื่อช่วยให้เลือดไหลเวียนดี ลดความเสี่ยงอาการกำเริบ
- งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากทั้งสองอย่างส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพอสุจิ
- ใส่กางเกงในพอดีตัว ไม่รัดแน่นจนเกินไป ลดการกดทับและความร้อนสะสม
- หลีกเลี่ยงการยกของหนัก เพราะจะไปเพิ่มแรงดันในช่องท้อง
- รับประทานอาหารที่ดีต่อฮอร์โมนเพศชาย เช่น ผักใบเขียว ธัญพืช อาหารที่มีสังกะสี และโอเมก้า-3
เส้นเลือดขอดอัณฑะรักษาได้ ปรึกษาแพทย์เพื่อวางแผนการมีบุตรที่ Bangkok IVF Clinic
แม้ภาวะเส้นเลือดขอดที่อัณฑะจะส่งผลต่อคุณภาพอสุจิและอาจทำให้เกิดภาวะมีบุตรยาก แต่สามารถรักษาได้ หากเข้ารับการตรวจตั้งแต่ระยะแรกและได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมจากแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์
สำหรับผู้ที่กังวลเรื่องมีบุตรยาก หรือเคยพยายามตั้งครรภ์มานานโดยไม่สำเร็จ ควรเข้ารับการตรวจสุขภาพระบบสืบพันธุ์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง Bangkok IVF Clinic ยินดีให้คำปรึกษาโดยแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ พร้อมเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ เช่น การตรวจคุณภาพอสุจิ การฝากอสุจิ และการรักษาภาวะมีบุตรยาก
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมหรือนัดหมายปรึกษาได้ที่
- โทร : +(66)02-933-1584 ถึง 6
- Line@ : @Bangkokivfclinic
ข้อมูลอ้างอิง
- เส้นเลือดขอดในอัณฑะ คืออะไร สาเหตุ อาการ วิธีรักษา. สืบค้นเมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน 2568 จาก https://hdmall.co.th/blog/hdcare/varicocele-disease-definition/
- Male infertility and varicocele: myths and reality. สืบค้นเมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน 2568 จาก https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2658802/
- Nonsurgical Treatment for Male Infertility Caused by Varicoceles. สืบค้นเมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน 2568 จาก https://radiology.ucsf.edu/patient-care/sections/ir/advanced-services/varicocele
